Στον καφενέ

Παλιά, τους θυμάμαι να μουτζώνουν με βορειοδυτική κατεύθυνση. Δεν ξέρω αν είχαν πάρει την κίνηση από τη γνωστή ταινία με τον Κωσταντάρα ή η ταινία την  πήρε από τη ζωή. Συζητούσαν πάντως τα νέα με φωνές και χριστοπαναγίες μεταξύ τους και κάθε τόσο μούντζωναν κατά τη μεριά της Αθήνας.

Τώρα στέκουν μουδιασμένοι. Αποκαμωμένοι, μιλάνε σιγανά και δυσκολεύεσαι με τον αέρα και το χτύπημα της τέντας να τους ακούσεις. Σιγανά όχι γιατί φοβούνται ότι θα πιάσει αυτί που δεν πρέπει τα λεγόμενά τους, μα γιατί και σήμερα τους διέλυσαν οι ειδήσεις. Δεν τα χωράει ο νους τους όσα ακούν από την τηλεόραση. Την κλείνουν πριν τελειώσουν κι αντί να πλαντάξουν σπίτι, κατεβαίνουν στο καφενείο.

Σούπερ μάρκετ κάτω, το πρώτο του Νησιού, πάνω νοικιαζόμενα δωμάτια και στη μεγάλη αυλή που απλώνεται μέχρι την άμμο, το καφενείο: τρία τραπέζια όλα κι όλα. Ο Ηλίας, ο ιδιοκτήτης κάθεται αναπαυτικά σε μια κουτσή μπερζέρα, που εδώ και μερικά χρόνια μετακόμισε από το σαλόνι του σπιτιού, στην αυλή δίπλα στις πλαστικές του γύφτου, καλυμμένη με παρδαλές πετσέτες θαλάσσης. Καφάσια με ζαρζαβάτια ολόγυρα, ντάνες εμφιαλωμένων και αναψυκτικών, τουριστικά είδη. Αν ψάξεις λίγο, θα βρεις μερικά με τις τιμές τους σε δραχμές.

Οι άλλοι -κοντά στα εβδομήντα οι περισσότεροι- μαζεμένοι  στο ένα τραπέζι με το τασάκι να ξεχειλίζει, δύο καφέδες, ένα αναψυκτικό, τρεις ρακές κι ένα πιάτο μεζές μισοφαγωμένος. Ψαράδες -ο ένας με κομμένο από δυναμίτη, χέρι- κι οικοδόμοι, που μέχρι σήμερα δεν έχουν αφήσει δίχτυα και πηλοφόρι. Λίγα ψάρια για την ταβέρνα του γιού, μια πλάκα στα δωμάτια της κόρης. Μέχρι χθες για το κέφι, σήμερα πια από ανάγκη. Βλέπουν εγγόνια -σπουδαγμένα τα περισσότερα- το καλοκαίρι να βγάζουν ένα μεροκάματο στις ταβέρνες γονιών και μπαρμπάδων και τώρα που έκλεισαν οι περισσότερες, να φεύγουν για Πειραιά, γιατί κάποιος ξένος το καλοκαίρι τους έταξε δουλειά. Πάλι σερβιτόροι ή στην καλύτερη περίπτωση μια θέση πωλήτριας σε μπουτίκ στο Κολωνάκι. “Είναι μακριά η Σκουφά από το Σύνταγμα; Θα μπορεί η Μαρουδιά να πηγαίνει μέχρι εκεί με τα πόδια;”

Ούτε φωνές πια, ούτε κουράγιο να μουντζώσουν δεν έχουν. Μετρούν την κουτσουρεμένη σύνταξη που εξανεμίζεται, τα απανωτά χαράτσια, λογαριάζουν τα χρέη της ευρύτερης οικογένειας στις τράπεζες -που όσο και να πληρώνουν τις δόσεις, αυτά μεγαλώνουν- τη σαιζόν που πήγε μεν καλά αλλά όχι τόσο ώστε να πάρουν γερή ανάσα μέχρι το άλλο καλοκαίρι. “Τι περιμένεις; Σφιγμένος ο κόσμος, να υπολογίζει και το ευρώ.” Είδαν ζευγάρι να μοιράζεται μια ντομάτα για βραδινό κι ύστερα να πέφτει στην άμμο για ύπνο. Μετρούν και τους ανέργους της οικογένειας. Ποτέ μόνο της στενής. Πάντα της ευρύτερης. Και βγαίνουν πια πολλοί.

Ύστερα μαυρισμένοι απαγκιάζουν στα παλιά. Στην ασφάλεια του παρελθόντος. Όχι γιατί ήταν εύκολο -κάθε άλλο- μα γιατί πέρασε πια και δεν τους επιφυλάσσει δυσάρεστες εκπλήξεις όπως το σήμερα. Θυμούνται τα μεγάλα ζόρια: πολέμους, κατοχές, εξορίες και πείνα. Πείνα αμίληκτη σε αυτόν τον χέρσο τόπο. Σαν παρηγοριά ακούγονται οι αναδρομές. Σαν να ησυχάζουν στη σκέψη ότι τόσο ζόρικα όπως τότε, δεν μπορεί να ξαναγίνουν τα πράγματα, ή αφού τα περάσαμε όλα αυτά κι αντέξαμε τότε, δεν μπορεί, θα αντέξουμε και τώρα, θα τα βγάλουμε πέρα...

“Ήλεγε ο παππούς μου” ξεκίνησε Παναγιώτης, ο μικρότερος της παρέας που κόντευε τα εξήντα κι γυρίζοντας σε μένα διευκρίνησε: “είχε εννιά παιδια, Θεός σχωρέσ` τον...Ήλεγε το λοιπόν, στα στερνά πως το `χε βάρος στη ψυχή του γιατί μια μέρα στην απελπισία του με την πείνα που τους θέριζε, πέρασε από το μυαλό του να σφάξει το ένα από τα παιδιά του για να ταίσει τα άλλα οκτώ. Να θυσιάσει το ένα, να φαν και να γλυτώσουν τουλάχιστον τα άλλα. Τα κοίταζε, το είχε πάρει απόφαση, τα κοίταζε, τα κοίταζε, μα δεν μπόρεσε τελικά να διαλέξει σφάγιο ανάμεσά τους...Μέχρι τα στερνά τον βάραινε η σκέψη, σαν να την είχε κάνει πράξη τη σήκωνε. Σαν να είχε βάψει τα χέρια  με αίμα από το αίμα του.”

Η τέντα που χτυπούσε με τον αέρα, πάνω από τα κεφάλια μας, ακούστηκε πιο δυνατά. Ο Παναγιώτης σκούπισε χωρίς ντροπές τα μάτια του που είχαν βουρκώσει και έσκυψε το κεφάλι. Κανένας μας δε μίλησε. Μόνο αυτοί που θυμόταν τον παππού του κούνησαν το κεφάλι κι ύστερα ο ένας μετά τον άλλον άναψαν τσιγάρο.  Γύρισα και κοίταξα την παραλία. Το κύμα που έσκαγε  άσπριζε στο σκοτάδι. Από μακριά ακούστηκε ένα σκυλί αγριεμένο κι ήταν σαν να γάβγιζε τη φωνή του.