Ο τελευταίος Δόγης

-Θα έρθεις παιδί μου;

-Θα κάνεις κουραμπιέδες;

-Έτοιμους τους έχω!

-Θα κάνεις και σαρμάδες;

-Αμέ!

-Βασιλόπιτα θα ετοιμάσεις;

-Γίνεται παιδί μου Πρωτοχρονιά χωρίς βασιλόπιτα;

-Με Δόγη;

-...

-Θειά, σε ρωτάω: θα βάλεις τον Δόγη στην πίτα;

-Πάει ο Δόγης παιδί μου. Πάει...

Στις 9 Μαρτίου του 1789 ένα πολύβουο πλήθος κατέκλυσε τους δρόμους της Βενετίας, έτοιμο να επευφημήσει τον νεοεκλεγμένο Δόγη. Εκείνη τη λαμπρή ανοιξιάτικη μέρα κανένας δε φαντάζονταν ότι μόλις 8 χρόνια αργότερα, με την είσοδο του γαλλικών στρατευμάτων στη Βόρεια Ιταλία και λίγο αργότερα με την εμφάνιση του γαλλικού στόλου στο Lido -που δεν κατάφερε να απωθήσει ο πάλαι ποτέ κραταιός ενετικός- η Γαληνοτάτη Δημοκρατία της Βενετίας, μετά από 11 αιώνες δόξας θα έχανε την ανεξαρτησία της από τον Βοναπάρτη και ο Ludovico Manin θα ήταν ο τελευταίος μιας μακράς σειράς Δόγηδων. Εκείνη τη μέρα όμως καμία δυσάρεστη σκέψη δε σκίαζε τη χαρά της ενθρόνισης. Μόνο ανυπομονησία ένοιωθε το πλήθος για τη στιγμή που ο Ludovico Manin, σύμφωνα με τη παλιά συνήθεια, θα πετούσε νομίσματα στους υπηκόους του. Αποζημιώθηκαν με το παραπάνω για την αναμονή· ο Δόγης σκόρπισε απλόχερα σχεδόν 500 χιλιάδες χρυσά νομίσματα.

 Ο Ludovico Manin

Μερικές από τις πιο όμορφες ιστορίες στη ζωή μου, τις έχω ακούσει από τη θεία. Άλλες φανταστικές, με δράκους και βασιλιάδες κι άλλες -οι περισσότερες- αληθινές. Προτιμούσα τις αληθινές γιατί αυτές ζωντάνευαν τα αμίλητα πορτραίτα στην καλή σάλα στον όροφο του παλιού σπιτιού. Έτσι έμαθα για τον ευκατάστατο προπάππου της που έφτασε στα μέρη μας αρχές του 1800 μαζί με τα αδέλφια του από την Ήπειρο. “...είχε λίρες πολλές και φλουριά κι αγόρασε γη από έναν Τούρκο που έφευγε γιατί είχε μυριστεί ότι η οθωμανική αυτοκρατορία κατέρρεε. Έχτισε αυτό το σπίτι παντρεύτηκε και μετά από λίγο γεννήθηκε η γιαγιά μου...”. Αυτή ήταν η βασική αφήγηση. Αλλά κάθε φορά, η ιστορία έπαιρνε ένα διαφορετικό δρόμο. Άλλοτε επικεντρώνονταν στο χτίσιμο αυτού του σπιτιού -που στηρίχτηκε σε θηριώδεις κορμούς πίσω από τους οποίους κρυβόμασταν τα ξαδέλφια στο σκοτεινό υπόγειο- άλλοτε, στις γιορτές, στα αρραβωνιάσματα και στους γάμους που γίνονταν στην καλή σάλα και βέβαια στο θρυλικό πουγκί με τα χρυσά νομίσματα που ολοένα και λιγόστευαν.

Το μόνο που είχε απομείνει, το τελευταίο, ένα παράξενο νόμισμα λίγο τσακισμένο, ήταν αυτό που έβαζε στη βασιλόπιτα. Το ήξερα καλά γιατί πάντα βρίσκονταν στο κομμάτι μου. Και πάντα το κοίταζα για ώρα εκστατικός, ειδικά τη μια πλευρά του που είχε αυτές τις δύο μορφές που μόλις ξεχώριζαν. Μετά, το αντάλλασσα με ένα γενναιόδωρο χαρτζιλίκι, η θεία το έπλενε, το σκούπιζε προσεκτικά και το έβαζε σε ένα μικρό κουτί που εσωτερικά ήταν ντυμένο με σκούρο βελούδο ύφασμα. Εκεί, παρέα με λίγα κοσμήματα, έμενε μέχρι την επόμενη πρωτοχρονιά. Πριν 3 χρόνια, αφού κόψαμε τη βασιλόπιτα, το χρυσό νόμισμα βρέθηκε στο κομμάτι του σπιτιού που είχε περάσει πια τα διακόσια χρόνια και ακόμα στεκόταν όρθιο, με αρκετές βέβαια φθορές, στηριγμένο στους κορμούς του υπογείου. Για πρώτη φορά αναρωτηθήκαμε τί είδους νόμισμα ήταν. Έκανε το γύρο του τραπεζιού, όλοι το κοιτάξαμε προσεκτικά, αλλά τελικά κανείς από τους συνδαιτυμόνες δεν είχε την παραμικρή ιδέα.

Λίγες μέρες αργότερα ξαναπέρασα από το σπίτι της θείας με τη φωτογραφική μηχανή. Έβγαλε το νόμισμα από το κουτί με τη βελούδινη επένδυση -πρόσεξα στο φως της ημέρας πόσο φθαρμένη ήταν-και το κολλήσαμε σε ένα χαρτόνι. Της ζήτησα να κρατήσει κάθετα το χαρτόνι -“έμενα μη με βγάλεις, είμαι αχτένιστη”- για να το φωτογραφίσω. Πρώτα τη μια κι έπειτα την άλλη πλευρά. Μετά της εξήγησα τί θα έκανα. Φάνηκε ενθουσιασμένη αλλά την ώρα που έφυγα, σκοτείνιασε κάπως και ζήτησε να μάθουμε εκτός από το είδος και την προέλευση και την αξία του νομίσματος. Δυο μέρες μετά, έλαβα απάντηση από ένα καλό φίλο που ζει στην Νέα Υόρκη και είναι φανατικός συλλέκτης νομισμάτων.

Country: Italy, Venice
Mint: Venice
Issuer: LUDOVICO MANIN (last Doge of Venice)
Date: ca. 1789 - 1797
Metal: gold
Type of coin: Zecchino (Ducat)
Weight: 3,4 grams
Inscription:
Front: S•M•VENET / DVX / LVDOV•MANIN (the Duck is knelling in front of St. Mark)
Back: REGIS•ISTE•DVCA•SIT•T•XPE•DAT•P•TV
Estimated auction price on 2012: € 130 - € 150 maximum

Πέρασα αρκετές ώρες αναζητώντας στο διαδίκτυο πληροφορίες για τη Βενετία και τον Δόγη. Όταν μάζεψα αρκετές, επισκέφτηκα και πάλι τη θεία. Εκείνο το απόγευμα, για πρώτη φορά οι ρόλοι αντιστράφηκαν. Ήμουν εγώ που εξιστορούσα κι εκείνη που με άκουγε. Προσπάθησα να κάνω όσο πιο συναρπαστική γινόταν την αφήγηση. Μίλησα σαν να ήμουν ανάμεσα στο πλήθος που υποδέχτηκε με ζητωκραυγές τον νεοεκλεγέντα Δόγη. Σαν να είχα πιάσει και εγώ ένα χρυσό νόμισμα από αυτά που πέταξε. Επέμενα στο φόβο και στην αγωνία των Βενετσιάνων, όταν οκτώ χρόνια αργότερα, στη λιμνοθάλασσα φάνηκε απειλητικός ο γαλλικός στόλος και περισσότερο όταν μετά από λίγες μέρες τα γαλλικά στρατεύματα μπήκαν στη πόλη και έφτασαν στην πλατεία του Αγίου Μάρκου. Μίλησα και για την απελπισία του Δόγη τη μέρα που αναγκάστηκε να παραδοθεί και να εγκαταλείψει “με σκυμμένο το κεφάλι” οριστικά το Παλάτι των Δόγηδων.

Τα στρατεύματα του Ναπολέοντα στην πλατεία του Αγ. Μάρκου

Η θεία με άκουγε προσεκτικά χωρίς να με διακόψει. Κάποια στιγμή μόνο, προς το τέλος την είδα να βγάζει τα γυαλιά της και με το μαντήλι -πάντα χωμένο στο αριστερό της μανίκι- να σκουπίζει τα μάτια της. “Τελευταία δακρύζουν με το παραμικρό” δικαιολογήθηκε, αλλά για μένα αυτό το βούρκωμα ήταν ένδειξη ότι σε ένα βαθμό τουλάχιστον, είχα ξεπληρώσει το μεγάλο χρέος μου: για τα παραμύθια και τις ιστορίες που μού είχε εξιστορήσει όταν ήμουνα παιδί και γιια το δουκάτο που φρόντιζε να είναι πάντα στο κομμάτι της πίτας που μου σέρβιρε. Και βέβαια χάρηκα πολύ. Μόνο στο τέλος, λίγο πριν φύγω, όταν επέμενε να μού ετοιμάσει ένα πιάτο με κουραμπιέδες για να πάρω μαζί μου, ένιωσα ένα παράξενο σφίξιμο. Τη στιγμή που τύλιγε το πιάτο με αλουμινόχαρτο και χωρίς να γυρίσει να με κοιτάξει, είπε αρκετά χαμηλόφωνα -τόσο που σχεδόν δεν την άκουσα- και τάχα αδιάφορα: “...και πόσο είπε ο φίλος σου ότι αξίζει ο Δόγης;”

Φέτος την πρωτοχρονιά η βασιλόπιτα της θείας θα έχει ένα δίευρο, τυλιγμένο σε αλουμινόχαρτο. Ο Δόγης, το τελευταίο από τα νομίσματα, το χρυσό δουκάτο που έφερε ο προπάππος της από την Ήπειρο στις αρχές του 1800 και που κατά πάσα πιθανότητα ήταν ένα από  τα νομίσματα που είχε σκορπίσει στο πλήθος ο τελευταίος Δόγης της Βενετίας τη μέρα της ενθρόνισής του, την άνοιξη του 1789 -ένα μόλις μήνα πριν τη Γαλλική Επανάσταση- και που για πολλές δεκαετίες έβγαινε από το κουτάκι με την βελούδινη επένδυση για να μπει στη ζύμη της βασιλόπιτας, είχε πουληθεί στο ήμισυ της αξίας του σε ένα κατάστημα “Αγοράζω χρυσό” για να συμπληρώσει η θεία το ποσό της δόσης που έπρεπε να πληρώσει στη εφορία.

η ανάρτηση αφιερώνεται στον φίλο μου στην Νέα Υόρκη 

και στο Ρογήρο που με βοήθησαν, 
ο καθένας με τον τρόπο του