Τετάρτη 12 Ιανουαρίου 2011

Ορχάν Παμούκ

Ο εικονοκλάστης της τουρκικής ψυχής



Η αναβληθείσα περσινή διάλεξη του Ορχάν Παμούκ, λόγω της ασθένειας της μητέρας του, πραγματοποιήθηκε, χθες το βράδυ, έστω και με καθυστέρηση δέκα μηνών. Πλήθος κόσμου, κυρίως όμως γυναίκες, οι οποίες διατηρούν την καλύτερη σχέση με την παμουκική λογοτεχνία, γέμισαν την αίθουσα Τριάντη του Μεγάρου Μουσικής. Η αθηναϊκή παρουσία τού περισσότερο αναγνωρισμένου και αναγνωρίσιμου διεθνώς Τούρκου συγγραφέα είναι ακόμη μία επιτυχία του «Megaron Plus».



Οσοι πιθανότατα περίμεναν ότι ο νομπελίστας συγγραφέας θα έκανε, έστω και μία γενικόλογη, δήλωση για τις σχέσεις Ελλάδας και Τουρκίας, θα πρέπει να απογοητεύτηκαν. Ο Ορχάν Παμούκ, προσεκτικός σε κάθε λέξη του, αλλά με μια ευγένεια που υποστήριζε πειστικά τα λεγόμενά του, μίλησε γι' αυτό που γνωρίζει καλύτερα: για το εργαστήρι τού συγγραφέα και το τι σημαίνει να γράφεις μυθιστόρημα στις πρώτες δεκαετίες του 21ου αιώνα, χωρίς να θέλεις να αποκαθηλώσεις από το πάνθεον της Λογοτεχνίας τον Ντοστογιέφσκι, τον Τολστόι, τον Μπαλζάκ, τον Μέλβιλ, τον Προυστ ή τον Τόμας Μαν.



Τον Ορχάν Παμούκ σύστησε ο Τάκης Θεοδωρόπουλος, ο οποίος, εν είδει δημοσιογράφου, του υπέβαλλε ερωτήσεις. «Δεν είναι ούτε δυτικός ούτε Τούρκος, είναι μυθιστοριογράφος», τοποθέτησε ο Ελληνας συγγραφέας τον ομότεχνό του. Ο λάτρης της γενέτειράς του, της Ισταμπούλ στη γλώσσα του, αυτοπαρουσιάστηκε ως ένας πρώην αρχιτέκτονας και ως ένας πρώην ερασιτέχνης ζωγράφος, ο οποίος εγκατέλειψε επιστήμη και ζωγραφική για να αφιερωθεί στη συγγραφή, που του χάρισε, το 2006, το Νομπέλ Λογοτεχνίας.



«Από την ηλικία των 23 ετών γράφω διαρκώς, αποτυπώνοντας σε λέξεις τις εικόνες που κουβαλάω μέσα στη φαντασία μου. Από τότε είμαι ο συγγραφέας της λεπτομέρειας», ήταν οι εναρκτήριες φράσεις του 59χρονου πολυδιαβασμένου συγγραφέα. «Αυτό που αναζητάμε», είπε, προσπαθώντας να ορίσει τον στόχο του μυθιστορήματος, «είναι ένα μυστηριώδες και μυστικό κέντρο. Πρόκειται για μια ψευδαίσθηση της πραγματικότητας και κάτι περισσότερο απ' αυτά που μας δίνει η ζωή».


Μ' ένα παράδειγμα ξεκαθάρισε τι ακριβώς εννοούσε. Ανέτρεξε στον «Μόμπι Ντικ» του Χέρμαν Μέλβιλ: «Μέχρι τις πρώτες 100-150 σελίδες, διαβάζουμε ένα ρεαλιστικό μυθιστόρημα με κυνηγούς φαλαινών. Από 'κεί και πέρα, συνειδητοποιούμε ότι ο Μόμπι Ντικ είναι ο κόσμος αφ' εαυτού. Είναι ένα μυθιστόρημα που μιλάει για την οικουμένη και το σύμπαν». Μεγάλη του ανυπόκριτη αγάπη είναι και ο Ντοστογιέφσκι, «που μας τρομάζει, αλλά ο αναγνώστης δεν τον ξεχνάει ποτέ».


«Είμαι ένας εικαστικός μυθιστοριογράφος, γιατί νιώθω τα συναισθήματα των ηρώων μου μέσα από τα αντικείμενα που τους περιβάλλουν. Χρησιμοποιώ κυρίως το τοπίο ως μεταφορά, με τον τρόπο που το χειρίζεται ο Τολστόι στην "Αννα Καρένινα". Οταν κοιτάζει η Καρένινα μέσα από το τρένο το τοπίο, το τοπίο αυτό εκφράζει τα συναισθήματά της. Ο συγγραφέας είναι ένας ζωγράφος, ο οποίος χρησιμοποιεί το πινέλο του για να ζωντανέψει τους ήρωές του», ήταν η δημιουργική αυτοπροσωπογραφία του Ορχάν Παμούκ.

Μέχρι τα σαράντα του, δεν έκρυψε ότι ήταν άγνωστος. Οταν, όμως, ξεπέρασε τα σύνορα της χώρας του και μεταφράστηκε, η ερώτηση, την οποία κατά κύριο λόγο του απηύθυναν, ήταν «γιατί γράφετε για την Κωνσταντινούπολη;». Η απάντησή του δεν άλλαξε από τότε: «Γιατί γνωρίζω καλύτερα αυτόν τον τόπο και κινούμαι με φυσικό τρόπο σ' αυτόν. Είναι σημαντικό ένας συγγραφέας να έχει ένα σταθερό πλαίσιο. Η Κωνσταντινούπολη είναι η πόλη της φτώχειας και της μελαγχολίας».



«Είναι δύσκολο να πειραματίζεσαι και να παραμένεις δημοφιλής. Σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να χάσεις την επαφή σου με τη χώρα σου και τον κόσμο της», περιέγραφε τη διχοστασία του, μεταξύ Δύσης και Ανατολής. Ωστόσο, δεν απέφυγε την απόφανση: «Ενας ευφυής συγγραφέας είναι ταυτόχρονα νεοτεριστής και αντιμετωπίζει με πρωτότυπο τρόπο την παράδοση». Εντούτοις, δεν παραδέχθηκε ότι πρέπει να υπάρχει «σύγκρουση πολιτισμών στο μυθιστόρημα. Οσο περισσότερο πολυσυλλεκτικό και πολυχρωματικό είναι, τόσο πιο πρωτότυπο και καινοτόμο ηλεκτρισμό διαθέτει».



Το κείμενο, του Βασίλη Κ. Καλαμαρά, από τη σημερινή Ελευθεροτυπία

Οι φωτογραφίες αφιερώνονται στον κύριο Σελιτσάνο όχι ως ανταπόδοση, αλλά ως συγνώμη γιατί δεν τον ενημέρωσα εγκαίρως, όπως του είχα υποσχεθεί μετά την συναυλία του Μ. Parker.


Στα ελληνικά κυκλοφορούν από τις εκδόσεις ΩΚΕΑΝΙΔΑ τα έργα: Το Μουσείο της Αθωότητας, Το σπίτι της σιωπής, Χιόνι, Ισταμπούλ, Το λευκό κάστρο, Με λένε κόκκινο, Η καινούρια ζωή και Το μαύρο βιβλίο.


Μουσική: Misty , Stan Getz

23 σχόλια:

Roadartist είπε...

Ε, μα είναι να μην χαίρεσαι το blogging μετά από τέτοια posts; Ευχαριστούμε τσαλαπετεινέ!

Ανώνυμος είπε...

lucky u

K.K.M.

Σελιτσάνος είπε...

Ευχαριστώ παμπτηνότατε!Μέχρι που σκέφτομαι να μην ξαναπάω σε τέτοιου είδους εκδήλωση.Θα στέλνω εσάς...

navarino-s είπε...

Πολύ καλή η ανάρτηση σου και ενημερωτική αλλά οφείλω να ομολογήσω ότι αυτή η προβολή και η πολυκοσμία για λογοτεχνικά θέματα με ...τρομάζουν λιγάκι και διστάζω να πάω! Συμπάθα με, αλλά έχω βλέπεις συνηθίσει τα πατάρια και τους στενούς χώρους των βιβλιοπωλείων.
Την καλησπέρα μου!

Ανώνυμος είπε...

"Η Κωνσταντινούπολη είναι η πόλη της φτώχειας και της μελαγχολίας".

Σε τα έλεγα και εγώ, αλλά εμένα δε με πίστευες :-)

Τσαλαπετεινός είπε...

Roadartist : Να σαι καλά, αλλά αν είχε ανέβει χθες βράδυ αμέσως μετά την ομιλία θα ήταν ακόμα καλύτερα. : - )

Κ.Κ.Μ. : From now on you can call me ibibik. Όπως κι ο Ορχάν.

Σελιτσάνος : deal. Και θα λέω ότι παρίσταμαι αντ` Αυτού.

Τσαλαπετεινός είπε...

Navarino-s: Καλησπέρα σας!
Δεν έχετε άδικο να προτιμάτε τις συναντήσεις με τους συγραφείς με μικρότερους χώρους και με λιγότερο κόσμο. Στην περίπτωση του Παμούκ αυτό θα ήταν αδύνατο. Η αίθουσα χωράει 1800 και ήταν γεμάτη.

Να επισημάνω κάτι απο τα παραλειπόμενα της βραδιάς;
Είχα πάρα πολύ καιρό να δω τόσους χαμογελαστούς και ικανοποιημένους ανθρώπους.

Τσαλαπετεινός είπε...

Undantag: Την ώρα που πατούσα “δημοσίευση” σκέφτηκα: “να δεις τώρα που θα έρθει τρέχοντας ο undantag και θα μου ανεμίζει αυτό το απόσπασμα από την ομιλία του Παμούκ, ως επιχείρημα”


Αναφερόταν πάντως στις δεκαετίες του 50 και του 60.

Εγώ πάντως πιστεύω μόνο στα μάτια μου! Αλλά αν θες ξαναπάω άμεσα για να το τσεκάρω. Εσύ μην έρχεσαι ;-)

Margo είπε...

Εκπληκτικό φωτορεπορτάζ, μόνο ένα πτηνό θα μπορούσε να φυλακίσει με το φακό του εικόνες από τόσο διαφορετικά σημεία της αίθουσας και φυσικά να εισπράξει ένα τόσο ζεστό χαμόγελο όπως αυτό της τελευταίας φωτογραφίας;)

Και τώρα πάω να διαβάσω και τις προηγούμενες αναρτήσεις.. μάλλον έλειψα πολύ:)

ELvA είπε...

Kαλησπερα Τσαλ!

Ειπα να περασω και να παρακολουθησω τι ειπε ο Παμουκ,ο οποιος τελικα προτιμησε να μη μιλησει για πολιτικη. Ομως να πω οτι για μενα και το που σιωπησε για το θεμα αυτο, ειναι μια πολιτικη και κατι δειχνει για τον συγκεκριμενο συγγραφεα.
Ο Harold Pinter, oμως, οπως και ο José Saramago, επισης νομπελιστες, ηταν κατ εξοχην πολιτικα ατομα και ακριβως αυτοι οι συγγραφεις που στηλιτευουν τους καιρους τους ειναι αυτοι που μενουν στην ιστορια!

Θα συμφωνησω ομως και με τον navarinο, τετοιοι μεγαλοι χωροι οπως το Μεγαρο, 'αποθαρρυνουν' κοσμο με το ψευδο-intellectuel στυλ που αποπνεουν. Για μενα η επαφη μας με τις τεχνες και τη γνωση θα επρεπε να ειναι πιο προσιτη και πιο κοντα στον μεσο Ελληνα.
Το Μεγαρο τελικα παραμενει'πιστο'
στο ονομα του, δεν εγινε ποτε για το λαο και εξακολουθει να εξυπηρετει την ελιτ !

Υ.Γ
Και ημεις σας αποθυμισαμε στο blog μας! :)

Yannis Tsal είπε...

Για άλλη μια φορά τα εύσημα για τη μπλογκογραφική επιτυχία! Πριν δω στο τέλος πως το κείμενο ήταν από την Ελευθεροτυπία, ήμουν σίγουρος πως εκτός από το αυτόγραφο κατάφερες τον Ορχάν να σου παραχωρήσει και προσωπική συνέντευξη ειδικά για το blog :)

Sue G. είπε...

Εάν δεν το διευκρίνιζες, δεν θα μπορούσα να καταλάβω τι είναι αυτό το "ibibik". Όμορφες φωτό, "πιάνουν" την ζεστή ατμόσφαιρα. Αλλά θα συμφωνήσω με τους προηγούμενους - οι μεγάλοι χώροι ευννοούν τις faux παρουσίες.

Τζων Μπόης είπε...

Ο Παμούκ δεν είναι ιδιαίτερα αρεστός ούτε στις τάξεις των Ισλαμιστών, αλλά ούτε και στις τάξεις όσων εκφράζουν την λεγόμενη Κεμαλική ελίτ και όχι μόνο, πολλοί δε (και μάλιστα εκ των Κεμαλιστών) του προσάπτουν την μομφή του κοσμοπολίτη, λένε δε ότι έχει αποκοπεί από την σημερινή τουρκική πραγματικότητα, κατοικώντας στο πλούσιο και ελιτίστικο Νισάντασι της Πόλης.
Όπως και στην Ελλάδα, η αναγνώριση έρχεται συνήθως απο το εξωτερικό ή και μετά θάνατον.
Όσο για τον χώρο της ομιλίας, μα που θα ήθελε κανείς να ακούσει ένα νομπελίστα, στο πατάρι του Ιανού;

Γαμάει και Δέρνει είπε...

Σα να ήμουν εκεί!

Τον Παμούκ τον είχα γνωρίσει κάποτε σε ένα ελληνικό νησί (φίλος φίλου μου συγγραφέα). Μόλις είχα διαβάσει το Μαύρο Βιβλίο. Ο άνθρωπος είναι απλά Άνθρωπος!

Να'σαι καλά που μας μετέφερες την ατμόσφαιρα... Καλημέρα

Τσαλαπετεινός είπε...

Margo: Σε ευχαριστώ για την προσεκτική ματιά που διέκρινε ότι το πτηνό έγινε Βέγγος για να βρεθεί σε διαφορετικά σημεία, προσπαθώντας να μεταφέρει το κλίμα της βραδιάς.

Το χαμόγελο της τελευταίας εικόνας ήταν μάλλον αμήχανο. Νομίζω ότι ο Παμουκ, ακόμα δεν έχει συνηθίσει τα φώτα της δημοσιότητας και ξαφνιάζεται, όπως είπε και ο ίδιος, όταν τόσος κόσμος συγκεντρώνεται για να τον ακούσει.

Τσαλαπετεινός είπε...

Elva :Ναι, ο Παμούκ στην εκδήλωση του μεγάρου δεν μίλησε για πολιτική. Άλλωστε το θέμα της συζήτησης ήταν “Τι γίνεται στο μυαλό μας όταν διαβάζουμε ένα μυθιστόρημα'' .

Βιάζεσαι να καταδικάσεις χωρίς να λάβεις καθόλου υπ` όψη “τον πρότερο έντιμο βίο” του συγγραφέα. Σου θυμίζω ότι το 2005 σε συνέντευξή του σε ελβετική εφημερίδα είχε πει ότι στην Τουρκία σκοτώθηκαν ένα εκατοµµύριο Αρµένιοι και 30.000 Κούρδοι αποκαλύπτοντας με σαφή τρόπο τις αποσιωπήσεις της τουρκικής ιστορίας. Για τη δήλωση αυτή - άκρως πολιτική στάση – που ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων, κινδύνεψε να βρεθεί στη φυλακή, ένα χρόνο πριν του απονεμηθεί το βραβείο Νόμπελ. Σου θυμίζω επίσης το σκεπτικό της Ακαδημίας για τη βράβευσή του: «...στην αναζήτηση της μελαγχολικής ψυχής της γενέθλιας πόλης του, ανακάλυψε νέα σύμβολα για να περιγράψει τη σύγκρουση και την σύνδεση των πολιτισμών».

Ναι είναι σημαντικό οι δημιουργοί να εκφέρουν πολιτική άποψη. Όμως νομίζω ότι πρέπει να τους αναγνωρίσουμε το ελάχιστο δικαίωμα να το κάνουν- όσοι το επιθυμούν – όταν κρίνουν εκείνοι. Και με τον τρόπο του ο καθένας.

Ο navarino - αν κατάλαβα καλά - αναφέρθηκε στην κλίμακα του χώρου και στο πολυπληθές του ακροατηρίου. Μπορώ να κατανοήσω απόλυτα τις ενστάσεις του που διατυπώθηκαν με νηφάλιο τρόπο. Και ποιός δεν θα ήθελε άλλωστε να παρακολουθήσει την ομιλία ενός σημαντικού δημιουργού, ενός νομπελίστα στην συγκεκριμένη περίπτωση, σε ένα μικρό χώρο με λίγους ακόμα ακροατές; Εγώ πάντως πρώτος από όλους!

Αναρωτιέμαι μήπως τελικά αυτό ακριβώς είναι ελιτίστικο και όχι η μαζική προσέλευση τόσων ανθρώπων- 2230 για την ακρίβεια -μέσων Ελλήνων που μπόρεσαν με ελεύθερη είσοδο να παρακολουθήσουν μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση.

Τσαλαπετεινός είπε...

tsalapeteinos: Αν δεν παινέψεις το σόι σου...Να σαι καλά αδελφέ μου. ;-)


Sue : Σκάναρα το φουαγέ, πριν και μετά, καθώς και την αίθουσα κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης. Πίστεψέ με, δεν εντόπισα faux παρουσίες.
Εξαιρετικό το τελευταίο σου ποστ για το Μαύρο Κουτί!

Τσαλαπετεινός είπε...

Τζων Μπόης : Νομίζω ότι όλα ξεκίνησαν από την περίφημη δήλωσή του και από το γεγονός ότι την ίδια μέρα που ανακοινώθηκε η βράβευσή του από την Ακαδημία ψηφίστηκε στη γαλλική Εθνοσυνέλευση το νομοσχέδιο που ποινικοποιεί την άρνηση της Γενοκτονίας των Αρμενίων. Το κεντρικό δημοσίευμα στο δικτυακό τόπο της Hurriyet εκείνη τη μέρα είχε τίτλο : «Αρμενική σκιά στο Νόμπελ»
Σε ευχαριστώ που πέρασες και φυσικά για το σχόλιο.


Γαμάει και Δέρνει: Μα εσύ είσαι η πιο τυχερή από όλους!
(Σπάω το κεφάλι μου να βρω ποιός είναι ο άλλος συγγραφέας)
Καλό απόγευμα!

Vam33 είπε...

Δεν έχω διαβάσει βιβλία του θέλω να διαβάσω Το χιόνι.Μπράβο για το ποστ

Τσαλαπετεινός είπε...

Vam33 : Και εγώ βάζω πλώρη για να διαβάσω όσα δεν έχω διαβάσει μέχρι τώρα και είναι τα περισσότερα.

Να σαι καλά :-)

Καλό Σαββατοκύριακο

Sue G. είπε...

Δεν τολμώ να αμφισβητήσω ένα πτηνό με τόσες δεξιότητες και τόση παρατηρητικότητα.

Ευχαριστώ πολύ για το ευγενικό τιτίβισμα.

Καλό βράδυ!

Τηρήματα είπε...

Τι χάνω, Θεέ μου, η ανάξια...
Έχω πάει στο Μέγαρο, καθόλου ελίτ δεν αισθάνθηκα διότι ελίτ δε συνάντησα, αλλά για άλλους καλλιτέχνες πήγα, πάντως όχι για ισάξιες προσωπικότητες. Λυπάμαι για τον εαυτό μου αλλά σ' ευχαριστώ. Ενημέρωνέ μας από τα πριν...

Τσαλαπετεινός είπε...

Sue: και ξεχασιάρικο πτηνο...να σκεφτείς ότι δεν έβαλα στη λίστα με τα ψώνια ακόμα το Μαύρο κουτί. ;-)


Τηρίματα : Μα κι εγώ τελευταία στιγμή το θυμήθηκα!
Θα προσπαθήσω πάντως να ενημερώνω...
καλή σου νύχτα