Η αυγή της επανάστασης

συνέχεια της προηγούμενης ανάρτησης Movimiento 26 de Julio

Μετά το πραξικόπημα που ματαίωσε τις εκλογές, ο Φίντελ Κάστρο που ήταν υποψήφιος του Ορθόδοξου κόμματος για το Κογκρέσο, προχώρησε στην οργάνωση ομάδας με την επωνυμία το Κίνημα που για κάποιο διάστημα αναφερόταν σαν ‘Νεολαία της Εκατονταετηρίδας’ γιατί την χρονιά εκείνη συμπληρωνόταν τα 100 χρόνια από την γέννηση του εθνικού ήρωα της Κούβας, του ποιητή Χοσέ Μαρτί του 'Αποστόλου της Κουβανικής Ανεξαρτησίας'- που τα οράματά του είχαν υιοθετήσει ο Κάστρο και οι σύντροφοι του. Επρόκειτο για μια από τις ομάδες που είχαν οργανωθεί εκείνη την εποχή, καθώς η δυσφορία για το καθεστώς γινόταν ολοένα και μεγαλύτερη, σχεδιάζοντας την ανατροπή του. Κάποιες από αυτές μάλιστα είχαν προχωρήσει σε σαμποτάζ, σε μεγάλες πόλεις.

Τα μέλη που στρατολόγησε ο Κάστρο, με στόχο όπως λέει ο ίδιος όχι την επανάσταση αλλά τον αγώνα για την επιστροφή στο συνταγματικό καθεστώς (2), προερχόταν κυρίως από την μεσαία τάξη, στην πλειονότητα τους ήταν νέοι κάτω των τριάντα ετών- φοιτητές, εργάτες, αγρότες, νεαροί επαγγελματίες, μερικοί επιστήμονες και καλλιτέχνες. Για ένα περίπου χρόνο εκπαιδευόταν με άκρα μυστικότητα στα περίχωρα της Αβάνας, πολύ κοντά μάλιστα στο Ανακριτικό Κέντρο της Στρατιωτικής Μυστικής Υπηρεσίας! Κανείς δεν υποπτεύθηκε τίποτα αφού στη διάρκεια αυτού του χρόνου, συνεχίζανε κανονικά, τις συνηθισμένες καθημερινές τους δραστηριότητες.

Την ίδια εποχή, ο Ερνέστο Γκεβάρα, ο μελλοντικός Κομαντάντε Τσε ολοκλήρωνε τις σπουδές του στην Ιατρική σχολή του Μπουένος Άϊρες και ετοιμαζόταν με τη μοτοσικλέτα του να διασχίσει για δεύτερη φορά την νότιο Αμερική, σε ένα σημαντικό ταξίδι του οποίου οι εμπειρίες, έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωσή του .

Το Κίνημα, δεν έτυχε καμίας οικονομικής βοήθειας ούτε από το εσωτερικό ούτε από το εξωτερικό. Εξοικονόμησαν μόνοι τους με θυσίες, ένα ποσό μικρότερο των 20.000 δολαρίων. Για τη συγκέντρωσή του αναγκάστηκαν να πουλήσουν βιβλία και κοσμήματα, να υποθηκεύσουν τα αυτοκίνητα και τις περιουσίες τους, να δουλέψουν υπερωρίες και μερικοί να θυσιάσουν τις οικονομίες χρόνων. Ο Κάστρο ζήτησε από τον ευκατάστατο πατέρα του 3.000 δολάρια αλλά τελικά έλαβε μόνο 140 (1). Με τα χρήματα αυτά αγοράστηκαν όπλα και ετοιμάστηκαν στρατιωτικές στολές. Όμως ο εξοπλισμός της ομάδας ήταν τόσο πενιχρός που την μεγάλη μέρα της επίθεσης μερικοί δεν συμμετείχαν λόγω ανεπάρκειας όπλων!

Το σχέδιο ήταν απλό και γι αυτό και ιδιοφυές . Η νύχτα της γιορτής θα έφερνε την αυγή της επανάστασης. (1) Η ολοκλήρωση της συγκομιδής του ζαχαροκάλαμου γιορτάζεται με δωδεκαήμερο καρναβάλι που ολοκληρώνεται στις 25 Ιουλίου. Τα ξημερώματα της 26ης κι ενώ όλος ο κόσμος θα ξεφάντωνε, οι νεαροί επαναστάτες θα εισβάλανε ντυμένοι με στρατιωτικές στολές σε δύο βάσεις της επαρχίας Οριέντε. Στο Μπαγιάμο και στο φρούριο Μονκάδα, κοντά στο Σαντιάγο, τη δεύτερη σε δύναμη μονάδα της χώρας.

Δεν θα ήταν πρώτη ούτε και τελευταία φορά που μια εξέγερση ξεκινούσε από το συγκεκριμένο γεωγραφικό στίγμα. Η επαρχία Οριέντε είναι το λίκνο των επαναστάσεων της Κούβας καθώς οι εξεγέρσεις του 1868 και του 1895 για την Ανεξαρτησία άρχισαν από εκεί. Τρία χρόνια αργότερα, το 1956, πάλι από την οροσειρά της Σιέρρα Μαέστρα θα άρχιζε το αντάρτικο που οδήγησε τελικά στην εκδίωξη του Μπατίστα και στην νίκη των επαναστατών τον Ιανουάριο του 1959.

Το σχέδιο προέβλεπε την κατάληψη των στρατοπέδων, την αρπαγή του οπλισμού και στην συνέχεια τη μετάδοση μέσω του ραδιοφωνικού σταθμού της έκκλησης στους πολίτες και στους στρατιώτες να ενωθούν μαζί τους για μια γενικευμένη εξέγερση. Αυτό το μήνυμα περιείχε τις βασικές αρχές του Κινήματος: τη δέσμευση για οικονομική ανεξαρτησία και ευμάρεια, κοινωνική δικαιοσύνη, σεβασμό των εργαζομένων, εξασφάλιση των πλουτοπαραγωγικών πηγών της χώρας και ακλόνητη πίστη στο Σύνταγμα του 1940.

Μόνο έξι άνθρωποι γνωρίζανε τι ακριβώς επρόκειτο να συμβεί πριν από την επίθεση. Οι υπόλοιποι το μάθανε τελευταία στιγμή, όταν έφτασαν οι περισσότεροι από την Αβάνα στο αγρόκτημα Σιμπονέϋ, στα περίχωρα του Σαντιάγο όπου είχαν ήδη κρυμμένα όσα όπλα είχαν καταφέρει να προμηθευτούν. Για πρώτο στρατόπεδο το Μπαγιάμο ξεκίνησαν 28, ενώ η κύρια δύναμη της ομάδας 134 επαναστάτες- ανάμεσά τους και δύο γυναίκες -επιτέθηκε στο φρούριο Μονκάδα, δύναμης χιλίων ανδρών. Δυσανάλογα μικρές δυνάμεις, φτωχός εξοπλισμός και πλημμελής εκπαίδευση, αλλά από την άλλη ως αντιστάθμισμα υπήρχε το μεγάλο πλεονέκτημα του αιφνιδιασμού και το ακμαιότατο ηθικό τους.

Ίσως και να είχαν πετύχει το στόχο τους αν δεν έπαιζαν καθοριστικό ρόλο αστάθμητοι παράγοντες. Ένα όχημα που μετέφερε το βαρύ οπλισμό, μπλόκαρε ανάμεσα στο συγκεντρωμένο για το καρναβάλι πλήθος, και δεν έφτασε στην ώρα του. Κάποιοι άλλοι χάσανε το δρόμο, ενώ ένα αυτοκίνητο έμεινε στο δρόμο από λάστιχο!

Ραούλ Κάστρο και Καμίλο Σινφουέγος το 1959

Δύο τμήματα που είχαν αναλάβει την κατάληψη του Δικαστικού Μεγάρου και του δημοτικού νοσοκομείου, με αρχηγούς, τον αδελφό του Φιντέλ, Ραούλ και τον Αμπελ Σανταμαρία, αντίστοιχα, έφεραν σε πέρα την αποστολή τους με επιτυχία.
Η πρώτη ομάδα που εισέβαλε στο στρατόπεδο Μονκάδα αφού αφόπλισε τους φρουρούς, έπιασε κυριολεκτικά τους στρατιώτες στον ύπνο, αλλά γρήγορα αποκόπηκε από τους υπόλοιπους. «Είχαμε πετύχει τον απόλυτο αιφνιδιασμό» λέει ο Κάστρο μισό αιώνα μετά από εκείνη τη νύχτα «Τρία λεπτά αργότερα το Διοικητήριο και τα κυριότερα σημεία της εγκατάστασης θα βρισκόταν στα χέρια μας. Το πιστεύω ακράδαντα ακόμα και σήμερα».

Όμως μια έφιππη φρουρά που ήταν στο καρναβάλι έτυχε να επιστρέφει εκείνη την ώρα. Κάποιοι πυροβολισμοί έπεσαν νωρίτερα από ότι έπρεπε και ο συναγερμός χτύπησε. Το πλεονέκτημα του αιφνιδιασμού είχε πλέον χαθεί. Η μάχη αποδείχτηκε άνιση και δεν κράτησε περισσότερο από μια ώρα. Ο Κάστρο διέταξε υποχώρηση και κατάφερε να διαφύγει με μερικούς ακόμα σε κοντινό δάσος. Μια περίπολος της αγροφυλακής περικύκλωσε τους εξαντλημένους φυγάδες και τους συνέλαβε την 1η Αυγούστου, για να οδηγηθούν λίγο αργότερα σε δίκη. Ο Κάστρο ανέλαβε ο ίδιος την υπεράσπιση του και μετέτρεψε την απολογία του σε ένα δριμύ κατηγορώ κατά του καθεστώτος. Με την ευκολία των μεγάλων ανδρών να ξεστομίζουν φράσεις προορισμένες να μείνουν στην Ιστορία έκλεισε λέγοντας: « Καταδικάστε με. Η Ιστορία θα με δικαιώσει ».
Όπως κάθε επανάσταση, έτσι κι αυτή είχε υψηλό τίμημα σε αίμα. Ενώ στη διάρκεια της μάχης ελάχιστοι σκοτώθηκαν ή τραυματίστηκαν και από τις δύο πλευρές, τελικά περισσότεροι από τους μισούς εισβολείς, συνελήφθηκαν και εκτελέστηκαν τις επόμενες μέρες μετά από φρικτά βασανιστήρια που ξεπέρασαν κάθε προηγούμενο. Το εγχείρημα της 26ης Ιουλίου απέτυχε στρατιωτικά. Αποτέλεσε όμως μια αναπάντεχη πολιτική νίκη καθώς οι επιπτώσεις του ήταν πολύ σημαντικές. Τα ιδανικά που εμπνεύσανε τους νεαρούς επαναστάτες, το απαράμιλλο θάρρος τους , αλλά και η αγριότητα που επέδειξε το καθεστώς στην εξόντωσή τους, αφύπνισε την κοινή γνώμη και ξεσήκωσε αντίδραση στο καθεστώς Μπατίστα.

Η επίθεση στο φρούριο Μονκάδα ήταν η πρώτη πράξη της επανάστασης. Ακολούθησαν αρκετές ακόμα μέχρι να πέσει τελικά η αυλαία στην Αβάνα έξι χρόνια αργότερα. Ο Κάστρο πάντως ισχυρίζεται ότι η επανάσταση άρχισε με την πρώτη εξέγερση των Κουβανών για την ανεξαρτησία, στις 10 Οκτωβρίου του 1868 και «επεκτείνεται δια μέσου της Ιστορίας» (2).

Πανηγυρισμοί στην Αβάνα το 1959 κατά την είσοδο των επαναστατών

Οι φωτογραφίες: του Χοσέ Μαρτί από το βιβλίο (2), του Che από το βιβλίο The Motorcycle Diaries εδώ, ο χάρτης της επαρχίας Οριέντε από εδώ, Ραούλ - Φιντέλ και οι πανηγυρισμοί από το LIFE.




1. Hugh Thomas «The Cuban Revolution» Εκδόσεις Weidenfeld and Nicolson
2. Ιγνάσιο Ραμόνε, «Εκατό ώρες με τον Φιντέλ- βιογραφία σε δύο φωνές» Εκδόσεις Πατάκη.

Μουσική: Besame Mamma του Poncho Sanchez από το δίσκο Latin Soul του 1999