Δευτέρα 21 Φεβρουαρίου 2011

Το χασαπάκι


Αγαπημένο από τη στιγμή που το πρωτάκουσα – άργησα είναι αλήθεια, μάλλον γιατί δεν είναι από τα πιο γνωστά τραγούδια του Μάρκου- έπαιζε χθες χαλί, όλη μέρα στο μυαλό μου. Αναδύθηκε το πρωί, με αυτό το μυστήριο τρόπο των τραγούδιων να βγαίνουν στην επιφάνεια και να σε συντοφεύουν εμμονικά. Ατόφιο: η μουσική, οι στίχοι του, ακόμα κι αυτό το νοσταλγικό γρέζι της παλιάς ηχογράφησης.

Το απόγευμα πια υπέκυψα στις νοερές επαναλήψεις και το άκουσα κανονικά, στην  πρώτη ηχογράφηση του 1947 με τη μοναδικά λιτή και βαθειά ζεστή φωνή της Στέλλας Χασκίλ. Αναζήτησα και τους στίχους, αν και τους θυμόμουν πολύ καλά. Το άκουγα και διάβαζα προσπαθώντας να φανταστώ τα γράμματα του Βαμαβακάρη στα τετράδια που σημείωνε τα “στιχάκια” του όπως τα έλεγε σεμνά ο ίδιος. Ή σε κομμάτια χαρτί, ή σε πακέτα τσιγάρων.

Αν για την Φραγκοσυριανή ξέρουμε πώς γράφτηκε, για το Χασαπάκι μπορούμε μόνο να εικάσουμε ότι το ερέθισμα τουλάχιστον ανάγεται στα χρόνια που δούλεψε ο ίδιος στα σφαγεία, αρχής γενομένης το 1925 σε ηλικία είκοσι χρονών. Έχει ενδιαφέρον ότι το πρώτο πρόσωπο, ο αφηγητής,  αποδίδεται σε γυναικεία φωνή και όχι σε ανδρική, στη δικιά του όπως συμβαίνει με το σύνολο των ερωτικών του τραγουδιών. Ευσεβής πόθος; Ποιός μπορεί να ξέρει με σιγουριά;


Και αυτό το τραγούδι όπως και τα άλλα του Μάρκου διακρίνεται για τη στιχουργική του οικονομία. Σε δώδεκα μόλις στίχους καταφέρνει να περιγράψει τη γέννηση ενός έρωτα, τη φούντωσή του, το σκηνικό χώρο αλλά και το αντικείμενο του πόθου της γυναίκας- αποκλειστικά και μόνο. Για την ίδια, δεν υπάρχει κανένα εξωτερικό στοιχείο παρά μόνο η δήλωση του συναισθήματός της υπο μορφήν εξομολόγησης.

Σε κάθε ένα από τα τρία τετράστιχα, ένας στίχος περιγράφει τον νέο, το χασαπάκι, ξεκινώντας από το μέρος “την ελίτσα και τα φρύδια τα σμιχτά”, για να περάσει από το κοκκίνισμα στα μάγουλα και να καταλήξει στο σύνολο: “ένα μπόι λεβεντιά σα την λαμπάδα”. Αυτή η περιγραφή χρησιμεύει σαν υφάδι και δικαιολογία συνάμα για να αναπτυχθεί σε όλους τους άλλους στίχους το στιμόνι της εξομολόγησης. Και τα δύο μαζί περιπλέκονται αριστοτεχνικά σε μια αδιάσπαστη ενότητα.

Η έκφραση των συναισθημάτων όμως δεν ακολουθεί σταδιακή κορύφωση όπως ίσως θα περίμενε κανείς. Αρχίζει με μεγάλη ένταση “μ` έχει κάνει σα τρελή”, στη συνέχεια αναλύεται ή ανιχνεύεται “με γοητεύει, με μαγεύει, με παιδεύειγια να συρρικνωθεί σε εκείνο το σεμνό “τον εσυμπάθησα μανούλα μου πολύ”. Με αυτόν τον τρόπο εισάγει, έστω και σε δεύτερο πλάνο το μητρικό πρόσωπο, δέκτη της εξομολόγησης που όμως φαίνεται να αντιδρά με επικριτικό βλέμμα στην έκρηξη του πάθους της κόρης. Κι αυτό ακριβώς το επικριτικό βλέμμα προσπαθεί να κάμψει στο τέλος όπου επανέρχεται όχι μόνο η ξεκάθαρη δήλωση της αγάπης αλλά και η  έσχατη  απειλή  γι'αυτόνε, μάνα μου, στη μαύρη γη θα μπώ” ικανή να κάμψει κάθε αντίσταση.


Με αυτές οι σκέψεις για τα “στιχάκια” του Μάρκου κατάλαβα τελικά χθες γιατί το Χασαπάκι ήταν και παραμένει ένα από τα αγαπημένα μου τραγούδια.

Και το άκουσα μια ακόμα φορά. 





Μεσ'στη χασάπικη αγορά ένα χασαπάκι,
με την ελίτσα και τα φρύδια τα σμιχτά,
όταν με βλέπει και περνάω από μπροστά του,
τη μαχαιρίτσα του στο κούτσουρο κτυπά. 


Τα μαγουλά του κοκκινίζουν και με σφάζουν,
η ομορφιά του μ'έχει κάνει σαν τρελλή,
με γοητεύει, με μαγεύει, με παιδεύει,
τον εσυμπάθησα, μανούλα μου, πολύ.

Εχει ένα μπόι λεβεντιά σαν τη λαμπάδα,
να ξέρεις, μάνα μου, τρελλά τον αγαπώ
και όπως πάω, αν δεν τον πάρω, θα χτικιάσω,
γι'αυτόνε, μάνα μου, στη μαύρη γης θα μπω.




16 σχόλια:

b|a|s|n\i/a είπε...

μα τώρα συγγνώμη. γίνεται να ακούς αυτό και άλλα του είδους άσματα και να μην καπνίζεις; γίνεται;
:) πολύ σου καλημέρα!

aura είπε...

Πολύ όμορφο και τρυφερό αφιέρωμα..


"Μεσ'στη χασάπικη αγορά ένα χασαπάκι,
με την ελίτσα και τα φρύδια τα σμιχτά,
όταν με βλέπει και περνάω από μπροστά του,
τη μαχαιρίτσα του στο κούτσουρο κτυπά"

και συνεχίζει..

"Τα μαγουλά του κοκκινίζουν και με σφάζουν.."

πανέμορφο το δέσιμο με τον προηγούμενο στίχο, ε; και η αντίθεση μα συνάμα το πάντρεμα του "τρυφερού" έρωτα, με το κόκκινο και τη σφαγή..


Kαλημέρα:)

Ανώνυμος είπε...

Επειδή η αγάπη δε χρειάζεται πολλές αναλύσεις και φιλολογίες, ο μόνος που μπορεί να την εκφράσει καλύτερα και πιο μεστά, είναι ο απλός λαός με τέτοια τραγούδια...

Κάποιος είναι ερωτευμένος στη γειτονιά μας;

Καλή εβδομάδα νά'χουμε!

kovo voltes... είπε...

Μοναδικός Μάρκος! Εξαίσιες λέξεις. "Τον εσυμπάθησα...". Ποιός θα βάλει τέτοιες λέξεις, γεμάτες ειλικρίνεια και αγνότητα σήμερα? Με ποιά ειλικρίνεια και αγνότητα πλέον? Δεν το είχα ακούσει αυτό το κομμάτι. Σ'ευχαριστώ...

Theorema είπε...

Το Ρεμπέτικο, του David Prudhomme, το είδες;
Καλημέρα εξωτικό πουλάκι :)

loulou είπε...

Καλά παιδάκι μου, τι ώρα ξυπνάς??
Και πρωι πρωί με την τσίμπλα στο μάτι κάνεις τέτοια ανάρτηση?
Τρυφερά ακούσματα...
Όμορφα λόγια...μακρινά..δεν υπάρχουν πιά!!
Τώρα έχουμε γίνει ωμή, πεζοί.
Δεν υπάρχουν οι αλήτες, οι μάγκες...

Καλό απόγευμα...
Loulou

vague είπε...

Το άκουσα για πρώτη φορά, το '90 νομίζω, από την Ελευθερία Αρβανιτάκη και λίγωσα. Μετά, για δυο τρία χρόνια κοιτούσα τα χασαπάκια στην αγορά μπας και βρω κανέναν ταιριαστό με την περιγραφή του Μάρκου και αφού ποτέ δεν τον βρήκα, έγινα χορτοφάγος μπας και σταθώ πιο τυχερή με κανένα μαναβάκι.

Σταυρούλα είπε...

Ο Μάρκος εξιδανίκευσε τον έρωτα σ΄όσα αφορούσαν γυναίκα ως αποδέκτη αλλά κι εδώ.

Τι καλά που μας το θύμισες! :)

Τσαλαπετεινός είπε...

b|a|s|n\i/a: Αν ήξερες πόσα κάπνισα γράφοντας το ποστ θα μου έλεγες μπαίνοντας τους στίχους από το Μπουφετζή του Μπάτη:
“Ανοίξτε τα παράθυρα
να φύγουν τα ντουμάνια ...”



aura: Συγκρατήθηκα για να μην προχωρήσω κι άλλο την ανάλυση και θεωρηθώ υπερβολικός...οπότε χαίρομαι πολύ που το έκανες εσύ. ;-)

Τσαλαπετεινός είπε...

Celsus: Η αγάπη σίγουρα δεν χρειάζεται αναλύσεις, η ποίηση όμως;
Να μη ψάξεις να βρεις γιατί κάποιοι στίχοι που γράφτηκα πριν από 64 χρόνια σου αρέσουν τόσο πολύ;

καλή μας βδομάδα!

kovo voltes... : Αυτό το “τον εσυμπάθησα” μου είχε κάνει τρομερή εντύπωση από την πρώτη φορά που είχα ακούσει το τραγούδι. Είναι εκπληκτικό πώς αλλάζει η έκφραση των συναισθημάτων με τις δεκαετίες.

Τσαλαπετεινός είπε...

Theorema: Άκουσα πολύ καλά λόγια ενώ ήταν ακόμα στη φάση της έκδοσης, έχασα την παρουσίασή του που έγινε πριν από λίγες μέρες, αλλά ελπίζω ότι σύντομα θα το έχω στα χέρια μου.


Loulou: Το ενδεχόμενο να ξημέρωσα με τη μουσική (και το ποστ) του Μάρκου δεν το σκέφτηκες; Αυτά παθαίνει όποιος ξεκινάει “Χαράματα η ώρα τρεις...” για να θυμηθούμε κι ένα ακόμα ωραίο τραγούδι του Βαμβακάρη.

Καλό σου βράδυ!

Τσαλαπετεινός είπε...

Riski: Αν μια μέρα ακούσω κανένα τραγούδι που μιλάει για ζαρζαβατικά και αβάσταχτους έρωτες αξημέρωτα στη λαχαναγορά θα καταλάβω αμέσω ότι το μαναβάκι βρέθηκε, είναι τραγουδοποιός και εσύ η μούσα του.
;- )

renata: Μα όταν έχεις αγαπήσει “Μέσ' απ' τα φύλλα της καρδιάς” και νιώθεις “μια φούντωση μια φλόγα” βλέπεις τελικά “Ματόκλαδα να λάμπουν σαν τα λούλουδα του κάμπου”.

(Αν και δεν πρέπει να ξεχνάμε και το “Σκύλα με έκανες και λιώνω” ή το “Μικρός Αρραβωνιάστηκα”...)

Σελιτσάνος είπε...

Έχοντας ζήσει χρόνια στις Κυκλάδες,έχω την αίσθηση ότι είναι το μόνο μέρος όπου οι άντρες μπορούν να γίνουν τρυφεροί κι ευαίσθητοι,χωρίς να χάνουν από τη αρρενωπότητά τους.

Τσαλαπετεινός είπε...

Σελιτσάνος: Δυο μέρες τώρα σκέφτομαι το σχόλιο σας και σήμερα επιτέλους κατέληξα: έχετε δίκαιο.

Ανώνυμος είπε...

Καλημέρα! Φοβερή η ανάλυση και το τραγούδι είναι όντως λυγωτικό. Θα συμφωνήσω με τον από πάνω κύριο, είναι μαζί τρυφερό και αρρενωπό. Έχω όμως την εντύπωση ότι αποδέκτης του έρωτα και του πόθου στα τραγούδια του Μάρκου δεν ήταν μόνο η γυναίκα, αλλά συχνά και ο άντρας, και όχι γιατί προβάλει στους στίχους τη γυναίκα ερμηνεύτρια. Μπορεί να κάνω και λάθος, αλλά τόσο δυνατά πάθη και συναισθήματα δεν τα εμπνέεσαι εύκολα δια της προβολής. Είναι πάντως από τους πιο ερωτικούς στίχους που μπορώ να σκεφτώ αυτή τη στιγμή :)

Τσαλαπετεινός είπε...

Silentcrossing: Δεν μπορώ να απαντήσω με σιγουριά καθώς με αυτό τον κατά το δυνατόν αναλυτικό τρόπο, “διάβασα” μόνο το Χασαπάκι και όχι το σύνολο των στίχων του Βαμβακάρη. Ίσως μια εύκολη απάντηση θα ήταν, ότι έχοντας βιώσει ο ίδιος ένα τόσο ακραίο και απόλυτο πάθος για την πρώτη του γυναίκα καταφέρνει να εκφράσει τον έρωτα με τέτοιο τρόπο ώστε να επιδέχεται πολλές ερμηνείες και γι αυτόν το λόγο πιστεύω ότι θα ήταν καλύτερα να λέμε η ποίηση και όχι οι στίχοι του Βαμβακάρη.
Καλό σου απόγευμα και καλό μήνα για αύριο.