Το Μάθημα

Ήταν ειδικό μάθημα επιλογής. Την πρώτη μέρα ο καθηγητής μας εξήγησε τη δομή του: τη μία εβδομάδα το μάθημα θα ήταν καθαρά ιστορικό και την επόμενη, θα εξετάζαμε το αντικείμενο του μαθήματος στο συγκεκριμένο πλαίσιο. Με αυτόν τον τρόπο, θα καλύπταμε την σύγχρονη Ελληνική Ιστορία, με παράλληλες αναφορές -όπου ήταν απαραίτητο- στην Ευρωπαϊκή. Για πρακτικούς λόγους η περίοδος αυτή εξεταζόταν ανά εικοσαετία και κάλυπτε όχι μόνο τα ιστορικά, αλλά και τα πολιτικά, κοινωνικά, οικονομικά και πολιτιστικά γεγονότα με τη βοήθεια σπάνιου οπτικοακουστικού υλικού.

Την ημέρα που ήταν η σειρά της περιόδου 1930-1940, μπαίνοντας στο αμφιθέατρο τα φώτα ήταν ήδη κλειστά και στην οθόνη είδαμε να προβάλλεται μια ασπρόμαυρη φωτογραφία. Έδειχνε έναν άντρα που ήταν καθισμένος σε πολυθρόνα. Πίσω του, αλλά και δεξιά κι αριστερά, διακρινόταν ένα δωμάτιο χωρίς ιδιαιτέρα χαρακτηριστικά. Το φως ερχόταν από ένα παράθυρο που δεν φαινόταν στην εικόνα, φωτίζοντας έντονα τη μια πλευρά  κι άφηνε όλο τον υπόλοιπο χώρο στη σκιά. Ο άντρας πάντως, δε μας θύμιζε τίποτα.

“Σήμερα το μάθημα περιλαμβάνει αποκλειστικά την ιστορία αυτής της φωτογραφίας”, ξεκίνησε ο καθηγητής. Μας ξάφνιασε αυτή η εισαγωγή, γιατί στο προηγούμενο είχε αναφέρει ότι το θέμα του μαθήματος εκείνης της μέρας θα ήταν ο φασισμός. Στην συνέχεια έκανε κλικ στο τηλεχειριστήριο του προτζέκτορα. Με το ζουμ που έγινε στην εικόνα, ένα μέρος του περιβάλλοντα χώρου χάθηκε κι ο καθισμένος άντρας πρόβαλε μεγαλύτερος. Τότε μας είπε ότι ο εικονιζόμενος ήταν ο Γιόζεφ Γκαίμπελς, ο υπουργός προπαγάνδας του Χίτλερ. Συνέχισε λέγοντας ότι στα τέλη της δεκαετίας του `30, ο Γκαίμπελς ζήτησε από κάποιο φωτογράφο να τον φωτογραφίσει στο γραφείο του. Η φωτογράφιση έγινε και στη συνέχεια ο φωτογράφος πήγε να εμφανίσει τα αρνητικά. Εκείνη τη στιγμή ο καθηγητής, πάτησε το κουμπί και ζούμαρε περισσότερο την εικόνα. Φαινόταν πλέον μόνο ο κορμός και το πρόσωπο. 

Ο φωτογράφος στο σκοτεινό του θάλαμο, εμφάνισε και άρχισε να τυπώνει τις εικόνες. Τις είχε κρεμάσει για να στεγνώσουν και τις κοίταζε προσεκτικά με έναν μεγεθυντικό φακό μέσα στο μισοσκόταδο. Με τη λέξη “μισοσκόταδο” ακούστηκε ένα ακόμα κλικ στο αμφιθέατρο και αυτό το ζουμάρισμα της εικόνας, έκανε την οθόνη να γεμίσει από το πρόσωπο του Γκαίμπελς. Βλέποντας από κοντά ο φωτογράφος τις εικόνες που είχε τραβήξει, ειδικά μία, -αυτή που βλέπαμε εκείνη τη στιγμή και εμείς στην οθόνη του αμφιθεάτρου- ένοιωσε να παραλύει από φόβο. Είχε την ατυχία, να αποτυπώσει κάτι αποτρόπαιο, τον ίδιο το ζόφο, στο πρόσωπο του πανίσχυρου αρχηγού προπαγάνδας, πράγμα που τον έκανε να σκεφτεί ότι αν παρέδιδε αυτές τις φωτογραφίες, μπορεί να τον εκτελούσε ο ίδιος επί τόπου. Την στιγμή που αποφάσιζε να καταστρέψει αρνητικά και τυπωμένες εικόνες, ακούστηκαν χτυπήματα στην πόρτα του εργαστηρίου κι ένα ακόμα κλικ/ζουμ στο αμφιθέατρο.

Λίγη ώρα μετά, συνοδεία αξιωματικών ο φωτογράφος στεκόταν όρθιος μπροστά στον Γκαίμπελς που καθισμένος στο γραφείο του, έβλεπε εντελώς ανέκφραστος τις εικόνες που δεν είχαν καλά καλά στεγνώσει. Αφού τις κοίταξε όλες προσεκτικά δυο -τρεις φορές, ξεχώρισε μια, σηκώθηκε και κρατώντας την πλησίασε το φωτογράφο. Ο φωτογράφος διέκρινε ότι η εικόνα που κρατούσε στα χέρια του ο Γκαίμπελς ήταν ακριβώς εκείνη που που τον είχε κάνει να παγώσει.

Με το επόμενο ζουμ, στην οθόνη φαινόταν πλέον τεράστιο το μισό πρόσωπο του Γκαίμπελς. Χωρίς να  καταλάβουμε πώς, εκείνη τη στιγμή θυμηθήκαμε εικόνες με σωρούς πτωμάτων από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης που ακολούθησαν. Χωρίς να το καταλάβουμε, κρατούσαμε την ανάσα μας περιμένοντας τη συνέχεια και το τέλος της ιστορίας. Ο Γκέμπελς, κοίταξε στα μάτια τον φωτογράφο -και πάλι ανέκφραστος- κι ύστερα του έσφιξε δυνατά το χέρι, δίνοντάς του συγχαρητήρια για τη δουλειά του. Τόνισε μάλιστα ότι αυτή η φωτογραφία ήταν ακριβώς αυτό που ήθελε.

Ο καθηγητής πάτησε και πάλι το κουμπί στο τηλεχειριστήριο και με το τελευταίο ζουμ η οθόνη πλημμύρισε από εκατομμύρια μικρούς άσπρους, μαύρους και γκρι κόκκους. Αν μισόκλεινες όμως τα μάτια, έβλεπες ξεκάθαρα μπροστά σου τα μάτια του Τέρατος. Μετά από μια μικρή παύση, ο καθηγητής κατέληξε: “Αυτό είναι φασισμός”

Τα τελευταία χρόνια, όλο και πιο συχνά, μού έρχεται στο νου εκείνο το ιδιαίτερο Μάθημα και ήθελα να γράψω γι αυτό, αναφέροντας μάλιστα στο τέλος, ότι εκείνη τη μέρα, βγήκαμε όλοι από το αμφιθέατρο αμίλητοι, σοβαροί και με σφιγμένο στομάχι, αλλά μετά από λίγο το ξεχάσαμε, ίσως γιατί σκεφτήκαμε ότι δεν ήταν παρά ένα ακόμα μάθημα ιστορίας. Ένα μάθημα για κάτι που συνέβη πολύ παλιά. Κάτι που αποκλειόταν να συμβεί και πάλι στο μέλλον.

Επιχείρησα μερικές φορές να βρω τη συγκεκριμένη εικόνα -που μέχρι σήμερα θυμάμαι με κάθε λεπτομέρεια- αλλά και το όνομα του φωτογράφου -που μού διαφεύγει- και καθώς δεν τα κατάφερα, το άφηνα κάθε φορά στην άκρη. Μετά το χθεσινό όμως, δε σήκωνε άλλη αναβολή. Έστω και χωρίς την αυθεντική εικόνα... 

-Το ποστ αναδημοσιεύτηκε  

στο tvxs,  στο Paganeli,  

στη  Ramnousia και στο για την κοινωνική αριστερά