Παύλος Μάτεσις, ο λαθρεπιβάτης της λογοτεχνίας

1933-2013

“Για τον Παύλο Μάτεσι και το έργο του δεν γράφει κανείς εύκολα.” είχε πει πολύ εύστοχα ο Βάλτερ Πούχνερ. Χθες μετά από άκαρπη προσπάθεια, κατάλαβα ότι είναι αδύνατον να γράψει κανείς για το Μάτεσι μαθαίνοντας την είδηση του θανάτου του. Εκείνη την ώρα το μόνο που μπορεί να κάνει  είναι να κατεβάσει και να φυλλομετρήσει τα βιβλία του· μυθιστορήματα, θεατρικά και μεταφράσεις. Να διαβάσει σκόρπιες φράσεις. Να παρατηρήσει τη φθορά από την επανειλημμένη χρήση, ειδικά στη Μητέρα του Σκύλου. Να σταθεί στις αφιερώσεις που είχε την τύχη να τού χαρίσει ο συγγραφέας. Κι ύστερα να ανοίξει το φάκελλο με τα αποκόμματα εφημερίδων με συνεντεύξεις του και κριτικές που μάζευε για χρόνια. Κι έπειτα να αναζητήσει κι άλλο υλικό στο διαδίκτυο. Κι άλλες συνεντεύξεις και άλλες κριτικές. Και βιογραφικά στοιχεία. Και μερικά από τα τραγούδια, τους στίχους των οποίων είχε γράψει ο Μάτεσις. Στο τέλος, μετά από πολλές ώρες, το μόνο που μπορεί να κάνει κανείς, είναι να περιοριστεί στην απλή παράθεση αυτού του υλικού· αντί αποχαιρετισμού στο μεγάλο συγγραφέα που αυτοχαρακτηριζόταν “λαθρεπιβάτης της λογοτεχνίας”, εκείνος που δικαιωματικά κατείχε εισιτήριο πρώτης θέσης. 

"Για τον Παύλο Μάτεσι και το έργο του δεν γράφει κανείς εύκολα. Και, κυρίως, όχι αμέσως. Χρειάζονται οι αλλεπάλληλες «επισκέψεις» και η μέθεξη όλου του είναι του αναγνώστη, όχι με την έννοια του ταυτισμού με τον ένα ή τον άλλο από τους ιδιότυπους ήρωές του ή με κάποια κατάσταση που τρομάζει ή γοητεύει, αλλά με το σύνολο του κόσμου αυτού, που δεν είναι του «κόσμου αυτού», αλλά σαν να έρχεται από κάποια προϊστορικά βάθη, να συνδέεται με την παγκόσμια μυθολογία και τα παραμύθια και να καταλήγει, με μυητικές και μυστικιστικές διαδικασίες, σε αινιγματικές πράξεις βίας και θανάτου που έχουν χαρακτήρα τελετουργικό, που δεν εξηγούνται και δεν αμφισβητούνται στην αναγκαιότητά τους· πράξεις που, παρά τη σκληρότητά τους, εκπέμπουν μια περίεργη ομορφιά που τελικά λυτρώνει. Τα έργα του Μάτεσι είναι σαν τελετουργίες πόνου που υφίστανται συγγραφέας και αναγνώστης σε μια διαδρομή συνοδοιπορίας στους δαιδάλους μιας παραμορφωμένης ψυχοσύνθεσης, η οποία οδηγεί, με την ακρίβεια του φόβου και του τρόμου του εφιάλτη του μικρού παιδιού, σε μια «θυσία» επιβεβλημένη από άγνωστους νόμους για άγνωστους λόγους." (1)

«Η Ελλάδα ποτέ δεν πεθαίνει αλλά και ποτέ δεν ανασταίνεται. Αυτό συμβαίνει ήδη από το 200 π.Χ., που άρχισε να φθείρεται με τις επιδρομές των βαρβάρων, και μετά που κατακτήθηκε από το Βυζάντιο- γιατί άλλο Βυζάντιο, άλλο Ελλάδα – μέχρι την κατάκτηση από τους Τούρκους και την ανακήρυξη του νέου ελληνικού κράτους. Αλλά και μετά το 1832, που ουσιαστικά την ελευθέρωσαν οι ξένοι, όλο κάνει μια καινούργια αρχή και όλο αποτυχαίνει» (2)

συνέντευξη, Β. Γεωγρακοπούλου, Ελευθεροτυπία 3/1/95

"Οι πολιτικοί στην Ελλάδα παρενοχλούν τον πολίτη. Αν εξαιρέσεις ελάχιστους, οι υπόλοιποι είναι ασήμαντες προσωπικότητες με σκανδαλώδη έλλειψη παιδείας. Είναι απλώς στοργικοί μπαμπάδες που νοιάζονται να κάνουν τα παιδιά τους υπουργούς και αρχηγούς. Μεγάλη μάστιγα....Είμαι αριστερός πριν ακόμα το ξέρω. Παρά τις αγκυλώσεις ή το μετεωρισμό της. Γεννήθηκα έτσι." (3)

 συνέντευξη, Β.Κ.Καλαμαράς, Βιβλιοθήκη 7/6/2002

"Για τον εαυτό του θα προτιμούσε να είναι αυτό που είπε ο Forster για τον Καβάφη: “Ένας κύριος με ψαθάκι, ακίνητος, λοξά στημένος ως προς τον άξονα του κόσμου” Αυτό θα ήθελε. Αλλά χωρίς ψαθάκι. Αλλά καθόλου κύριος." (4)

"Δρω ως αθάνατος, όπως οι Έλληνες"

συνέντευξη, Γ.Δ Σαρηγιάννης, 4/10/97 ΤΑ ΝΕΑ

"Το έργο του καθενός μας είναι το όχημα μας. Κι ο συγγραφέας είναι η βενζίνα αυτού το οχήματος. Για να κινηθεί το όχημα πρέπει να καεί η βενζίνα. Πατρίδα του συγγραφέα είναι ο εαυτός του. Η πατρίδα, ο τόπος που γεννήθηκε, είναι εμπόδιο στο συγγραφέα. Γιατί η πατρίδα συνήθως πάσχει, επαναστατεί και επιστρατεύει τον συγγραφέα να γράψει γι αυτή. Εξ ίσου εμπόδιο για το συγγραφέα είναι και η θρησκεία. Δεν τον αφήνει να γράψει αυτό που θέλει." (4)

συνέντευξη, Β.Κ.Καλαμαράς, Βιβλιοθήκη 7/6/2002

"Όταν με επισκέπτεται ένα έργο, δεν είναι ιδέες, είναι εικόνες. Αυτές έχουν την τάση να γεννάνε άλλες εικόνες και έτσι σε ένα διάστημα έξι-επτά μηνών έχουμε μια διαδοχή εικόνων, είναι η αρχή, η μέση και το τέλος. Τότε, επιτέλους, παραδέχομαι ότι υπάρχει αυτό το έργο και αρχίζω να κρατώ σημειώσεις, διαδικασία που κρατά άλλους επτά μήνες. Ξέρετε, δεν το κυνηγώ, όχι από σνομπισμό αλλά από ψυχισμό, αυτόν για τον οποίο μιλάει ο Ηράκλειτος. Λέει ότι τα πέρατα της ψυχής δεν θα τα βρεις ποτέ, όσους δρόμους και αν γυρίσεις γύρω της, διότι τόσο βαθύ λόγο έχει. Αυτό σημαίνει ότι η ψυχή είναι ένας χώρος μονίμως ενδιαφέρον."(5)

"Στη γέννηση της Ραραού δεν ήμουν παρών" 

συνέντευξη, Ελένη Γκίκα, Εικόνες 8/7/92

"Το αίνιγμα του κόσμου το λύνουν μόνο οι παραβάτες, αυτοί που διαρρηγνύουν τον υμένα του φυσικού νόμου, αυτοί που αποστατούν, που στασιάζουν κατά της τυπικής ισορροπίας: ο Ραμόν Ναβάρο, η Μάρθα της εξορίας, η Ραραού της Μητέρας του σκύλου, η οικογένεια του Προς Ελευσίνα, ο Ελισσαίος και ο Ζάγρος του Παλαιού των ημερών...Δεν πράττουν κατ` ιδίαν πράξεις αλλά ενιαία πράξη κι είναι πράξη γενναιόδωρη, πράξη σπατάλης, αν όχι και ασωτείας” (6)

1 Ο μαγικός κόσμος του υπερλογικού στα θεατρικά έργα του Παύλου Μάτεσι, Βάλτερ Πούχνερ, εκδόσεις ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ

2.Υπάρχει φθορά στο ήθος Μανώλης Πιμπλής, ΤΑ ΝΕΑ

3 Στο μυαλό του Παύλου Μάτεσι Κατερίνα Αγγελιδάκη LIFO

4. Παύλος Μάτεσις από τη σειρά της ΕΡΤ “ΕΛΛΗΝΕΣ” Σοφία Τσιλιγιάννη

.5.ΠΑΥΛΟΣ ΜΑΤΕΣΙΣ "Είμαι... πληρεξούσιος των έργων μου", Μαρία Νικολάου ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

6. Δίσκος εν κινήσει, Γ. Βαρβέρης, περιοδικό Αλφειός 5.6.95 

* Παύλος Μάτεσις: «Αυτή είναι η απολογία μου» 

ΤΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ 

Πατρίδα Χιλιονικημένη. (Μουσική: Σταύρος Ξαρχάκος, ερμηνεία: Νίκος Ξυλούρης & Χορωδία)

Πουλημένοι (Μουσική: Σταύρος Ξαρχάκος, ερμηνεία: Νίκος Ξυλούρης & Χορωδία)

Τη σπάθα σήκωσε και πάλι (Μουσική: Σταύρος Ξαρχάκος, ερμηνεία: Νίκος Ξυλούρης & Χορωδία)
Διόνυσε Καλοκαίρι μας (Μουσική: Σταύρος Ξαρχάκος, ερμηνεία: Νίκος Ξυλούρης)

Κουρσάρος (Μουσική: Λάκης Παπαδόπουλος, ερμηνεία Βασίλης Παπακωνσταντίνου)

Θα φύγεις μοναχή, (Μουσική: Λάκης Παπαδόπουλος, ερμηνεία Βασίλης Παπακωνσταντίνου)
Έρωτας στη Χαλκίδα (Μουσική Νίκου Δανίκα, ερμηνεία: Γιώργος Μαρίνος και Σοφία Χρήστου.)
Στο ερημονήσι Μύκονος (Μουσική Νίκου Δανίκα, ερμηνεία: Γιώργος Μαρίνος και Σοφία Χρήστου.)

Κόκκινα τριαντάφυλλα για μένα, (Μουσική Σταυρου Ξαρχακου ερμηνεία Κώστας Καράς)

Ο Μακ με το μαχαίρι, (απόδοση των στίχων του Μερτολ Μπρέχτ, μουσική Κουρτ Βάιλ, ερμηνεία Μελίνα Μερκούρη)
Στη λαϊκή οδό Ασκληπιού (Μουσική Λάκη Παπαδόπουλου, ερμηνεία Χαρά Αργυροπούλου)

επί του πιεστηρίου: Στο ρεπορτάζ της Μαρίας Παπάδη που μεταδόθηκε χθες κατά τη διάρκεια του κεντρικού δελτίου ειδήσεων  του Mega -o Μάτεσις αναφέρεται ως συγκραφέας- διαπίστωσα ότι χρησιμοποιήθηκε φωτογραφία που είχα ανεβάσει στο ποστ για το Graffito, για την οποία "φυσικά" δε μού ζητήθηκε σχετική άδεια και "φυσικά" αφαιρέθηκε το copy right. 

* Παύλος Μάτεσις: «Αυτή είναι η απολογία μου»